Prokrastynacja – co to jest?
Na całym świecie ok. 22% to osoby, które mają tendencję do odkładania spraw na później. Zjawisko to jest znane jako prokrastynacja. Nie ma dokładnej definicji prokrastynacji, ponieważ nie jest ona formalnie uznawana za zaburzenie psychiczne w amerykańskiej ani europejskiej klasyfikacji. Można ją rozpatrywać jako cechę osobowości lub wyuczone zachowanie. Nie ulega jednak wątpliwości, że prokrastynacja jest mało efektywnym sposobem radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Odkładanie rzeczy na później wynika często z lęku, stresu lub poczucia przytłoczenia. Gdy decydujesz się zrobić coś w przyszłości, natychmiast odczuwasz ulgę i zmniejszenie napięcia. Jednak ten mechanizm jest błędny, ponieważ później stajesz wewnętrznie w konflikcie. Czujesz frustrację, a praca wykonana na ostatnią chwilę często przynosi słabe rezultaty.
Czy prokrastynacja to lenistwo?
Prokrastynacja często jest mylona z lenistwem, ale istnieje między nimi istotna różnica. Lenistwo to stan, w którym osoba czerpie przyjemność z nieaktywności i unikania obowiązków. Osoba leniwa nie odczuwa wyrzutów sumienia, stresu ani napięcia w ciele, ponieważ po prostu nie czuje motywacji do działania. Prokrastynacja jest bardziej skomplikowanym zjawiskiem niż lenistwo, ponieważ prowadzi do wewnętrznego konfliktu. Osoba odczuwa chwilową ulgę, ale później staje w obliczu negatywnych emocji, które wynikają z opóźniania wykonywania zadań. To właśnie ten wewnętrzny konflikt i obciążenie emocjonalne są głównymi różnicami między prokrastynacją a lenistwem.
Dlaczego odkładamy rzeczy na później?
Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do prokrastynacji. Badania przeprowadzone przez naukowców wykazały, że osoby bardziej podatne na prokrastynację często miały w dzieciństwie rodziców, którzy byli krytyczni, wymagający, kontrolujący oraz emocjonalnie niedostępni. Tego rodzaju wychowanie może wpływać na rozwój nawyku odkładania zadań na później. Ponadto, prokrastynacja jest często kojarzona z perfekcjonizmem. Osoby, które zawsze dążą do osiągnięcia doskonałości i czują presję, gdy stają przed trudnym zadaniem, mogą uciekać od obowiązków ze strachu przed porażką. Prokrastynator obawia się, że nie sprosta oczekiwaniom lub popełni błąd, dlatego odkłada zadania w czasie, aby uniknąć ryzyka porażki lub opóźnić jej nadejście. Osoba odkładająca obowiązki na później może obawiać się niepowodzenia, krytyki, utraty reputacji lub innych negatywnych skutków, co prowadzi do unikania działań i odwlekania zadań.
Ważne jest, aby zrozumieć, że prokrastynacja może wynikać z różnych czynników, takich jak lęki, niskie poczucie własnej wartości, brak pewności siebie lub trudności emocjonalne. By skutecznie radzić sobie z prokrastynacją, warto rozpoznać te przyczyny i opracować strategie zarządzania czasem, motywacją oraz radzenia sobie ze stresem i lękiem.
Jakie są najczęstsze przyczyny odkładania obowiązków?
- Niepokój w sytuacji, gdy wykonywane zadanie ma zostać poddane ocenie;
- złe zarządzania czasem (nieumiejętnej organizacji pracy);
- dysfunkcyjne przekonania i myśli;
- nadmiar innych obowiązków;
- obawy przed porażką;
- strach przed sukcesem;
- niska tolerancji na frustrację.
Jakie są konsekwencje prokrastynacji?
Często zauważasz, że odwlekasz i odkładasz zadania, warto się zastanowić, czy jest to odpowiednie postępowanie? Konsekwencje prokrastynacji mogą być negatywne dla naszego samopoczucia w krótkim i długim okresie. Częste odwlekanie zadań może prowadzić do niskiego poczucia własnej skuteczności, poczucia winy, niskiego poczucia wartości, depresji, niepewności i niepokoju. Ludzie, którzy mają zdolność tworzenia wymówek i usprawiedliwiania swojego zachowania, często nie mogą rozpocząć ani ukończyć pilnych zadań. Odkładanie wielu obowiązków może skutkować wieloma stratami, od drobnych sytuacji po niepowtarzalne okazje, które nam umykają.
Choć zdarza się każdemu od czasu do czasu odkładać coś na później, niektórzy robią to częściej, inni rzadziej, a niektórzy cierpią na chroniczną prokrastynację. Badania wykazują, że osoby, które stale odkładają zadania na później, są bardziej narażone na problemy zdrowotne, takie jak zawał serca czy udar. Prokrastynacja może zatem negatywnie wpływać na nasze zdrowie. Jest to strategia, która utrudnia i zmniejsza szansę na sukces w działaniu. Osoby borykające się z tym problemem często cechuje niska samoocena oraz wysoki poziom lęku przed negatywną oceną innych. Mają wrażenie, że unikając działania lub niekończąc zadania, unikną krytyki za popełnienie błędu. Warto jednak pamiętać, że takie zachowanie utrudnia życie nie tylko prokrastynatorowi, ale także innym osobom z jego otoczenia.
Jak przestać odkładać obowiązki na później?
- Czasami zapominamy, że na stałym odkładaniu swoich obowiązków cierpimy my sami. Dlatego im szybciej wykonasz zadanie i usuniesz je z harmonogramu, tym wcześniej będziesz cieszyć się uczuciem ulgi i satysfakcji z wykonanej pracy.
- Monitoruj swoje myśli i działania. To pierwszy i kluczowy krok, aby nie stać się niewolnikiem prokrastynacji: poznaj swoje pragnienia i oceniaj swoje możliwości. Dowiedz się więcej o sobie i rozpoznaj, co Cię motywuje do podjęcia działania, a co rozprasza. Zwróć uwagę nawet na subtelne i przelotne myśli. Wszystko to ma znaczenie. To dzięki samoświadomości możesz zrozumieć siebie i wprowadzać zmiany.
- Zidentyfikuj przyczyny odkładania, które mogą obejmować lęk przed porażką, obawy przed nieznanym, brak motywacji lub perfekcjonizm. Rozpoznając te czynniki, łatwiej będzie znaleźć rozwiązania.
- Sporządź harmonogram zadań na każdy dzień. Jeśli masz przed sobą większe zadanie, podziel je na mniejsze cele. Taka strategia pomoże Ci skoncentrować się i odczuć postęp.
- Pamiętaj o odpoczynku. Sen i spokój umysłu są integralną częścią zdrowego życia. Zarezerwuj czas na regenerację i poświęć go czynnościom, które lubisz w czasie wolnym. Bycie produktywnym wymaga zrównoważonego podejścia, świeżego umysłu, bez nadmiernego napięcia i przekonania, że nie dasz rady.
